20 juli 2022
Circulaire economie is een principe dat al lang bestaat, maar pas onlangs aan populariteit heeft gewonnen. In feite zou men kunnen stellen dat het concept altijd al heeft bestaan, aangezien circulariteit een inherent principe is waarop de natuur zelf is gebaseerd. Wat geboren wordt uit de aarde, keert uiteindelijk terug naar de aarde.
Het concept van circulariteit als ontwerpprincipe is de afgelopen jaren ook belangrijker geworden en is zelfs in beleidslijnen geïntegreerd. Zo eist de Greater London Authority (GLA) van grote ontwikkelingsprojecten dat zij een “Circular Economy Statement” overleggen, waarin wordt uitgelegd hoe circulariteit is overwogen tijdens de ontwerpfase1 en geïmplementeerd tijdens de bouw. Enkele belangrijke voorbeelden van circulariteit en circulair ontwerpen zijn te vinden in methodologieën zoals “cradle to cradle”, dat eerder is besproken in dit Longevity-artikel. Hierin worden de belangrijkste pijlers van deze methodologie geschetst en wordt uitgelegd hoe het zich verhoudt tot circulariteit en de voordelen die het met zich meebrengt. Dit artikel gaat in op een van de “heetste” onderwerpen dat ons allen boven het hoofd hangt: de opwarming van de aarde. Inderdaad, zoals de titel van dit artikel al aangeeft, zijn de circulaire economie en embodied carbon onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Maar wat is embodied carbon? En waarom doet het ertoe?
Simpel gezegd staat embodied carbon voor alle koolstofemissies die door een product worden veroorzaakt en niet rechtstreeks verband houden met het gebruik ervan. In het geval van een gebouw ligt de nadruk vaak op de koolstofuitstoot die wordt veroorzaakt door de exploitatie en het energieverbruik, maar de embodied carbon kijkt naar de koolstofuitstoot die wordt gegenereerd door de productie van het gebouw zelf. Dit omvat de winning van de grondstoffen die worden gebruikt, het vervoer ervan naar een productiefaciliteit, de verwerking ervan tot specifieke producten, het vervoer van de producten naar de bouwplaats en het bouwproces zelf. Embodied Carbon kijkt ook naar de emissies aan het einde van de levensduur, namelijk de sloop van het gebouw, het vervoer van materialen naar verwerkingsfabrieken, de verwerking van materialen, en ten slotte het storten of recyclen. Dit kan worden opgenomen als onderdeel van Scope 3 emissies, die meer in detail wordt beschreven in dit artikel, maar een belangrijk verschil tussen deze twee principes is hun focus. Emissiescopes richten zich op een bedrijf en zijn processen, terwijl Embodied Carbon zich richt op een product.
Embodied carbon speelt een cruciale rol doordat het ons in staat stelt een beter inzicht te krijgen in het grotere geheel: de koolstof gedurende de volledige levensduur van een product. Dit is de som van de ´belichaamde´ en de operationele koolstof, waardoor we een overzicht krijgen van alle emissies gedurende de hele levenscyclus, van materiaalwinning, fabricage en gebruik tot de uiteindelijke verwijdering (of het hergebruik).
Embodied carbon is vooral belangrijk in de bouw, een sector die verantwoordelijk is voor bijna 40% van de wereldwijde energiegerelateerde broeikasgasemissies2 , en waar het aandeel van embodied carbon naar verwachting zal toenemen naarmate de operationele emissies de komende jaren dalen (voornamelijk dankzij betere energie-efficiëntiemaatregelen en het koolstofvrij maken van het net). Zonder rekening te houden met embodied carbon zouden we een gebouw met “nul-emissie” kunnen prijzen, dat bedekt is met zonnepanelen en uitgerust met ultramoderne energiebeheersystemen, maar dat tijdens zijn levensduur meer vervuilend is dan een vergelijkbaar gebouw met minder efficiënte systemen en minder zonnepanelen – allemaal omdat deze cruciale maatregel voor embodied carbon over het hoofd is gezien.
De twee gezichten: Hoe past embodied carbon in het concept van circulariteit?
Bij het toepassen van circulaire ontwerpprincipes is het idee om de kringloop te sluiten door de output van het ene systeem te identificeren en te verbinden met de input van een ander. Op die manier wordt afval omgezet in waarde en wordt het gebruik van nieuwe materialen vermeden. Dit leidt onvermijdelijk tot een aantal stappen in de waardeketen, namelijk de koolstofintensieve winning van grondstoffen. Dit is zelfs nog belangrijker wanneer het gaat om hergebruik in plaats van recycling, aangezien in dat geval alle drie de eerste fasen van de levenscyclus van een product (materiaalwinning, vervoer naar een productielocatie en vervaardiging van het product) worden geëlimineerd. Aangezien deze drie fasen de grootste bijdrage leveren aan Embodied Carbon, is het duidelijk hoe circulariteit onvermijdelijk de koolstofuitstoot vermindert.
Dit geldt ook voor andere kernbeginselen van circulair ontwerpen, waarbij vermijding altijd de voorkeur heeft en de levensduur van een product zo veel mogelijk wordt verlengd. Beide principes verminderen de koolstofuitstoot die door een product wordt gegenereerd, hetzij door de hoeveelheid “nieuwe materialen” die worden gebruikt om een product te maken, tot een minimum te beperken, hetzij door te trachten de levensduur van een bestaand product te verlengen.
Twee vliegen, één koolstof:
Vanuit dit perspectief kan circulariteit worden opgevat als een “holistische” benadering, die ons in staat stelt twee zeer belangrijke kwesties tegelijkertijd aan te pakken: Enerzijds We kunnen zo onze bijdrage aan de opwarming van de aarde verminderen, én we kunnen ook het gebruik en de verspilling van de eindige materialen van onze planeet kunnen terugdringen.
Het kernbegrip van duurzame ontwikkeling kan worden gedefinieerd als: “Ons vermogen om te voorzien in de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen” [3]. Vertrouwen op eindige materialen is zeer zeker niet duurzaam, en het is alleen maar goed voor de toekomstige generaties dat wij leren hoe wij het hergebruik en de recycling van dergelijke materialen kunnen verbeteren en hoe wij meer gebruik kunnen maken van hernieuwende , natuurlijke materialen.
Moeder natuur volgen:
De natuur is inherent circulair, en dus zijn natuurlijke materialen een ideaal element om op te nemen in elk circulair raamwerk. Vanaf de groei van deze natuurlijke materialen tot het uiteindelijke einde van hun levensduur wordt de kringloop door de natuur zelf gesloten, we hoeven alleen maar respectvol om te gaan met het standaardproces van de natuur. Een voorbeeld van tegen deze natuurlijke cyclus ingaan is het storten van biologisch afbreekbare materialen op stortplaatsen. Dit resulteert in de afbraak van organisch materiaal tot methaan [4], een krachtig broeikasgas, zonder dat de bijproducten van deze afbraak de kans krijgen om meer leven te voeden.
Een ander voordeel van het gebruik van materialen op biobasis, met name wanneer rekening wordt gehouden met het einde van de levensduur van deze materialen, is koolstofvastlegging. Het planten van bomen om koolstofemissies te compenseren is de afgelopen jaren bekritiseerd [5], maar als de vastgelegde koolstof werd opgeslagen in een gebouw, met een gegarandeerde opslag van ten minste 60 jaar, en een zorgvuldige verwijdering aan het einde van de levensduur, zou dit dan niet de voorkeursoptie zijn? De bron voor deze materialen hoeft ook niet noodzakelijkerwijs bomen te zijn; snelgroeiende planten zoals hennep zijn effectief gebruikt als bouwmateriaal om baksteen en specie van te maken, wat effectieve koolstofvastlegging en -opslag in een snel tempo mogelijk maakt [6].
De cirkel sluiten om een punt te maken:
In dit artikel is uiteengezet waarom embodied carbon zo belangrijk is, waarom circulariteit een van onze belangrijkste instrumenten is om deze verborgen kant van koolstofemissies aan te pakken, en waarom deze benadering ons zoveel leert over onze wereld, onze gewoonten, en de duurzame weg vooruit voor ontwerp en innovatie. De lineaire economie is per definitie eindig. We maken een vrije val door de reserves van onze planeet, en tenzij we leren om die lijn in een cirkel te veranderen, zijn we gedoemd om de grond te raken.
Hier bij Longevity Partners streven we ernaar om onze klanten te helpen bij het overwegen van circulariteit, of dat nu is door het creëren van hun Circulaire Economie Strategie, of door hen te helpen circulaire ontwerpprincipes te implementeren in hun nieuwe ontwikkelingen, om vervolgens hun Embodied Carbon te verminderen. Klik hier, om meer te weten te komen over Circulaire Economie en de diensten die wij leveren.
[1] Circular Economy Statement Guidance | GLA (london.gov.uk)
[2] How much carbon does the construction industry emit? | World Economic Forum (weforum.org)
[3] Sustainable Development (unesco.org)
[4] What is a landfill? Why are landfills bad for the environment? | Unisan UK
[5] The biggest problem with carbon offsetting is that it doesn’t really work | Greenpeace UK
[6] Hemp Carbon Footprint – Hemp New Zealand™ (hempnz.co.nz)